مقدمه
به یقین می‌توان گفت کلیدی‌ترین و مهم‌ترین درس رشته علوم انسانی، درس علوم و فنون ادبی یا همان ادبیات اختصاصی است. این درس در تمام زیرگروه‌های رشته علوم انسانی از ضرایب بالایی برخوردار است (زیرگروه یک ضریب ۴ و سایر زیرگروه‌ها ضریب ۲) و تأثیر آن در افزایش تراز، انکار نشدنی است. تعداد سؤالات در علوم فنون ادبی در کنکور سراسری ۳۰ سؤال بوده و زمان پاسخگویی آن ۳۰ دقیقه است. بودجه‌بندی سؤالات این درس در کنکور سراسری به شرح زیر است:
- سبک‌شناسی و تاریخ ادبیات: ۷ سؤال
- قلمرو ادبی (آرایه‌های ادبی): ۸ سؤال
- قافیه: ۲ سؤال
- عروض: ۸ سؤال
- قلمرو فکری (قرابت معنایی): ۴ سؤال
- لغت: ۱ سؤال
کتاب علوم و فنون ادبی جامع انتشارات خیلی سبز، با آموزش دقیق و بنیادی، کلیه مباحث درس علوم و فنون ادبی پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم را به‌صورت موضوعی پوشش می‌دهد. هدف از تألیف این کتاب موفقیت دانش‌آموزان و داوطلبان کنکوری در آزمون‌های آزمایشی و مخصوصاً کنکور سراسری است. کتاب علوم و فنون ادبی جامع در کنار ارائه خلاصه جامع و کاربردی از مباحث حفظی مثل «کلیات علوم و فنون ادبی»، «تاریخ ادبیات» و «سبک‌شناسی»، مباحث نسبتاً فنی و دشوار «آرایه‌های ادبی» و «عروض و قافیه» را با بیان نکات خاص کنکوری و در قالب تیپ‌های متنوع سؤالات تستی در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهد تا هیچ سؤال و تستی نتواند برای آن‌ها دردسرساز شود.
ویژگی‌های کتاب
کتاب علوم و فنون ادبی جامع انتشارات خیلی سبز، دربرگیرنده‌ی تمامی مطالب و نکات و مفاهیم مهم و ارزشمند درس علوم و فنون ادبی در قالب ۵۴۳ صفحه است. این کتاب شامل ۱۹۳۵ تست (تست تألیفی، کنکوری و برگرفته از آزمون‌های آزمایشی کانون فرهنگی آموزش) می‌شود که دانش‌آموزان را در درس علوم و فنون ادبی کنکور بی‌نیاز می‌کند. لحن کتاب، ساده و روان و البته در شروع هر بخش صمیمی است و خواننده را با خود همراه می‌کند. وجود جداول متعدد همراه با صفحه‌آرایی بی‌نقص این کتاب، همچنین وجود کادر‌‌ها و نکات متعدد، از جمله ویژگی‌های برتر این کتاب به شمار می‌آید. ویژگی دیگر این کتاب وجود تست‌های با تیپ‌های مختلف است که جزو تیپ‌های سابقه‌دار کنکور سراسری به شمار می‌آیند. از تست‌های تک‌موضوعی تا تست‌های ترکیبی و الفبایی که همه آن‌ها بر اساس چیدمان از متوسط به دشوار چیده شده‌اند. جنس کاغذ مورداستفاده در آن مرغوب بوده و اندازه کلمات مناسب است، به‌گونه‌ای که دانش‌آموزان در خوانایی با هیچ مشکلی مواجه نشوند. در چاپ مطالب این کتاب از رنگ‌های مشکی، خاکستری و طلایی استفاده شده است. دانش‌آموزان پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم انسانی و مخصوصاً داوطلبان کنکور سراسری رشته علوم انسانی می‌توانند از کتاب علوم و فنون ادبی جامع خیلی سبز استفاده کنند.
علوم و فنون ادبی جامع رشته انسانی تست خیلی سبز
نویسنده
نویسندگان کتاب علوم و فنون ادبی جامع خیلی سبز، آقایان حمزه نصراللهی، دکتر محمدرضا سلیمانی دلارستاقی و مهدی سلیمانی دلارستاقی هستند. استفاده از زبان و لحن عامیانه برای حل مثال‌های موجود در درس‌نامه و بهره‌گیری از تکنیک‌ها و شگرد‌های کاربردی موجب شده تا دانش‌آموزان مختلف بتوانند از این کتاب نهایت استفاده را ببرند. طبقه‌بندی مطالب در کادر‌های گوناگون، خواننده را از سردرگمی خارج می‌کند و حوصله‌ی مؤلفان در ارائه توضیحات کامل و دقیق درس‌نامه و تحلیل تمامی پرسش‌های موجود در پاسخنامه تشریحی قابل تقدیر است.
بررسی بخش‌های مختلف کتاب
کتاب علوم و فنون ادبی جامع در ۵ بخش کلی و مجزا به‌این‌ترتیب تدوین شده است:
- بخش اول: کلیات علوم و فنون ادبی
- بخش دوم: عروض و قافیه
- بخش سوم: آرایه‌های ادبی
- بخش چهارم: تاریخ ادبیات و سبک‌شناسی
- بخش پنجم: مفهوم و قرابت معنایی
- بخش انتهایی: شامل پاسخنامه تشریحی و پاسخنامه کلیدی
هر بخش از عناوین فوق دربرگیرنده‌ی درس‌نامه و مفاهیم و همچنین تست‌های مربوط به سال‌های دهم، یازدهم و دوازدهم به‌صورت تفکیک‌شده است.
درس‌نامه
در درس‌نامه‌ها، هم کتاب درسی کامل پوشش داده شده و هم نکات مهم و ضروری برای پاسخ دادن به سؤالات امتحانی و تست‌ها بیان شده است. بهره‌گیری از کادر‌های گوناگون شامل مثال، یادآوری، نکته، بیشتر بدانیم، زیر ذره‌بین و… برای تفهیم بیشتر دانش‌آموزان در نوع خود کم‌نظیر است. به عنوان مثال در بخش آرایه‌های ادبی درس نهم پایه دهم به تدریس «موازنه و ترصیع» پرداخته شده است و در کادر «زیر ذره‌بین»، تعاریف کتاب درسی از «موازنه» و «ترصیع» را به‌صورت زیر مورد نقد قرار داده است:
- درباره تعریف «موازنه» در صفحه ۷۳ کتاب درسی آمده: «تقابل سجع‌های متوازن یا متوازی در دو یا چند جمله است که به هم آهنگی آن‌ها می‌انجامد».
- درباره تعریف «ترصیع» در صفحه ۷۴ کتاب درسی می‌خوانیم: «ترصیع، موازنه‌ای است که همه سجع‌های آن، متوازی باشد».
همون‌جور که می‌بینیم، این دوتا تعریف، تعریف دقیق و جامعی نیستن، چون: اولاً از تعریف «موازنه» دریافت می‌شه که «تقابل سجع‌های متوازی موازنه است»، درحالی‌که تقابل سجع‌های «متوازی»، ترصیع پدید میاره نه موازنه. (البته منظور کتاب درسی هم از عبارت «تقابل سجع‌های متوازن یا متوازی… » اینه که «تقابل سجع‌های متوازن به همراه تقابل سجع‌های متوازی، موازنه پدید میاره»؛ اما این مفهوم و برداشت، به‌سختی از تعریف کتاب برمیاد.) ثانیاً درباره تعریف «ترصیع» نمی‌تونیم بگیم «موازنه‌ای است که… ». چه‌طور ممکنه «موازنه» -که همه یا اغلب سجع‌هاش «متوازن» هستن- «ترصیع» باشه؛ در حالی‌که توی «ترصیع» همه واژه‌ها دو به دو باهم سجع «متوازی» هستن؟! با این توصیف و به دلایلی که برات گفتم، تعریف این دوتا اصطلاح رو از هون اول، به شکل دقیق‌تر ارائه کردیم تا با مصداق‌های «موازنه» و «ترصیع» کاملاً منطبق باشه.
بخش «کلیات علوم و فنون ادبی» و «تاریخ ادبیات و سبک‌شناسی» درواقع خلاصه‌ی جامع و کاملی از مباحث حفظی علوم و فنون ادبی است که دانش‌آموزان را از خواندن هر خلاصه مبحث دیگری بی‌نیاز می‌کند. در بخش‌های «آرایه‌های ادبی» و «عروض و قافیه»، مباحث به‌صورت یکجا و موضوعی، به ساده‌ترین و دقیق‌ترین شکل ممکن همراه با مثال‌های متعدد و متنوع از داخل و خارج کتاب‌های درسی آموزش داده شده‌است. در آموزش آرایه‌های ادبی، زنجیره ارتباطی بین آن‌ها کاملاً لحاظ شده است؛ زیرا لازمه‌ی یادگیری یک آرایه، فراگیری آرایه پیشین است. به عنوان مثال بین (تشبیه، استعاره، تشخیص، مجاز)، (سجع و موازنه و ترصیع)، (تضاد و متناقض‌نما) یا (ایهام و ایهام تناسب) و… چنین رابطه‌ای برقرار است. البته این موضوع برای مبحث (عروض و قافیه)، جدی‌تر است. به همین منظور از بنیادی‌ترین مباحث شروع شده تا نهایتاً به تشخیص وزن و انواع وزن (وزن همسان و وزن ناهمسان)، نام اوزان و… رسیده است. توصیه می‌شود دانش‌آموزان نیز بر اساس همین زنجیره ارتباطی و سیر منطقی مطالب پیش بروند و از هیچ نکته‌ای به‌سادگی عبور نکنند. در بخش «مفهوم و قرابت معنایی» که یکی از مباحث بااهمیت در آزمون‌های آزمایشی و کنکور سراسری به شمار می‌آید، یک مجموعه‌ی کامل و کافی از تست‌های مفهوم و قرابت معنایی آورده شده که تمام مفهوم‌های مهم موجود در کتاب‌های درسی علوم و فنون ادبی سال‌های دهم، یازدهم و دوازدهم را به‌خوبی پوشش می‌دهد.
پرسش‌های چهارگزینه‌ای
تست‌های کتاب متنوع و باابتکار هستند و در هر درس سعی شده تا همه تیپ سؤالی که جزو تیپ‌های سابقه‌دار کنکور سراسری هستند، پوشش داده شوند. از تست‌های تک‌موضوعی گرفته تا تست‌های ترکیبی و الفبایی و… که همه آن‌ها بر اساس چیدمان و سیر منطقی ( از متوسط به دشوار) چیده شده‌اند. بنابراین بهتر است برای حل سؤالات کتاب به‌صورت مرحله‌به‌مرحله پیش رفت تا جنبه آموزشی تست‌ها حفظ شود. استفاده از سؤالات برگزیده کانون فرهنگی آموزش (قلم‌چی) در کنار سایر سؤالات تألیفی و کنکور، از نکات مثبت پرسش‌های چهارگزینه‌ای کتاب علوم و فنون ادبی جامع محسوب می‌شود.
پاسخنامه تشریحی و کلیدی
در بخش پاسخنامه تمامی سؤالات موجود در کتاب تحلیل شده و نکات مربوط به آن‌ها مجدداً آورده شده است. در پاسخنامه تشریحی، صرفاً به توضیح جواب صحیح بسنده نشده و گزینه‌های دیگر نیز به‌طور دقیق بررسی‌شده و دلیل نادرست بودنشان بیان‌شده است. و می‌توان ادعا کرد پاسخنامه کتاب علوم و فنون ادبی جامع دست کمی از درس‌نامه ندارد. با توجه به این مسئله که «تست‌زنی بدون رفع اشکال، فایده‌ی چندانی ندارد» توصیه می‌شود که پاسخ سؤالات تشریحی را حتی در صورت درست بودن گزینه انتخابی، مطالعه کنید. علاوه بر این، پاسخنامه کلیدی که در انتهای کتاب قرار دارد، دانش آموزان می‌تواند پاسخ کلیه‌ی پرسش‌ها را به‌صورت کاملاً خلاصه و کلیدی، تنها در چند صفحه ملاحظه کند.
نتیجه‌گیری
اگر می‌خواهید علوم و فنون کنکور سراسری را ۱۰۰ درصد بزنید، باید این درس و مطالب آن را به‌خوبی درک کنید. فهمیدن این درس نیاز به دو کار دارد؛ اول آنکه این درس برای صد زدن نخوانید! یعنی نه برای کنکور بخوانید و نه برای کسب نمره ۲۰. اگر این درس را برای فهمیدنش بخوانید و آن را بفهمید، جوری که برای مفاهیم و اندیشه‌های آن در زندگی و اجتماع خود ردپاهایی پیدا کنید، آن‌وقت رسیدن به درصد ۱۰۰ بسیار راحت‌تر و ممکن‌تر خواهد شد. اما این کار به‌تنهایی کافی نیست. قطعاً به یک کتاب خوب کمک‌درسی نیاز دارید تا مفاهیم کتاب را برایتان کاملاً و به زبان ساده بیان کند. و در کنار آن به تست‌هایی نیاز دارید که شما را کاملاً برای سؤالات نه‌چندان ساده کنکور سراسری آماده و مسلط کند. کتاب علوم و فنون ادبی جامع انتشارات خیلی سبز، از آن دسته از کتاب‌هایی است که تمام مطالب و هرچه راجع به درس علوم و فنون ادبی یا همان ادبیات اختصاصی کنکور می‌خواهید، در داخل آن وجود دارد. از نقاط قوت کتاب علوم و فنون ادبی جامع انتشارات خیلی سبز می‌توان به تعداد کافی تست‌های متنوع، درس‌نامه‌های جامع و قابل فهم که به ریز‌ترین نکات هم اشاره‌کرده‌اند و پاسخنامه تحلیلی و تشریحی برای کلیه سؤالات در حجمی کاملاً معقول نام برد. با توجه به اهمیت و ضریب بالای ادبیات اختصاصی کنکور، استفاده از کتاب علوم و فنون ادبی جامع انتشارات خیلی سبز می‌تواند به داوطلبان کنکوری که می‌خواهند به رتبه‌های عالی دست یابند، کمک زیادی می‌کند.