اورهان پاموک (Orhan Pamuk)
شاید بتوانیم بگوییم تاثیرگذارترین شخصیت در داستان‌نویسی ترکیه «اورهان پاموک» است. این نویسندهٔ محبوب، پرفروش‌ترین کتاب‌ها را در ادبیات این کشور دارد و با بردن نوبل ادبیات، بیشتر از هر رمان‌نویس ترک دیگر در سطح جهان مطرح است. اورهان پاموک کارش را در ۲۲ سالگی آغاز کرد و ۴ سال بعد، یعنی در سال ۱۹۸۲ میلادی اولین کتابش به نام «جودت بیک و پسران» آمادهٔ انتشار بود. پیش از بازخوردهای عمومی، این حمایت‌های پدرش بود که، بعد از خواندن کتاب، تحسین‌ها و انگیزه‌های موثری را به او تزریق کرد. آثار پاموک معمولاً در زمینه‌ای سیاسی و اجتماعی در بستر تاریخی خلق می‌شود و مولفهٔ اصلی در تمام آن‌ها رنگ‌وبویی از فرهنگ و تاریخ ترکیه است. یکی از شاخصه‌های دراماتیک که آثار پاموک را شخصی‌سازی می‌کند، حس مدرنی است که از لابه‌لای اجزای کلاسیک برای مخاطب خلق می‌کند. این نشان‌دهندهٔ موفقیت او در تلفیق دیروزها و امروزها است و این‌که چطور می‌تواند فُرم جدیدی به مسائلی نسبتاً عادی بدهد.
پیشینه و زمینه‌ها
اورهان پاموک در زمینهٔ روزنامه‌نگاری تحصیل کرد و معماری را در دانشگاه ناتمام گذاشت. خانوادهٔ متمول و پرجمعیت او منبع پرورش بسیار خوبی برای ساختاربندی خلاقیت و قریحهٔ نویسندگی‌اش بود. اقتباس‌های او از پیشینه و هویت خانوادگی‌اش را در بیشتر آثارش مشاهده می‌کنیم. اما رمز موفقیت او رجوع به درون خود و خلق داستان بدون تقلید است. پاموک فضای فرهنگی کشور ترکیه را، خصوصاً از دیدگاه تاریخی و سیاسی، در عواطف و افکار خود و هم‌وطنانش دخیل می‌داند. به‌همین خاطر شخصیت‌های رمان‌هایش را معمولاً از دریچهٔ جامعه‌ای که در آن رشد کرده‌اند، معرفی کند.
فضای فکری و ادبی
رمان‌های پاموک با الهام از نویسندگان بزرگی مثل «گابریل گارسیا مارکز»، «آلبر کامو»، «فرانتس کافکا» و «اومبرتو اکو»، همیشه از مضامینی تقریباً یک‌سان برخوردار است و تسلط او به «چگونه» نوشتن نشان‌دهندهٔ قدرت نویسندگی او است. روایت بخشی از حکومت عثمانی در آثار او اغلب به چشم می‌خورد و سِیر تحولات فرهنگی کشورش همیشه برای او دغدغه بوده‌است. یک سال پس از کتاب اولش، رمان «خانهٔ خاموش» را نوشت. مشابه با اولین اثرش، «جودت بیک و پسران»، پاموک این کتاب را هم در ضمن لطافت ادبی، به عرصه‌ای تبدیل می‌کند برای تقابل سنت و مدرنیته در خانواده‌ها، شرح چگونگی تغییر عقاید و تاثیر غیرقابل انکار جریان‌های سیاسی در روابط درونخانواده. در اثر بعدی «قلعهٔ سفید» که در سال ۱۹۸۵ منتشر و به شهرت جهانی‌اش منجر شد، او دو شخصیت علمی را مقابل هم قرار می‌دهد و از داستان پرماجرای آن‌ها، نتایجی فلسفی در باب اخلاق، قدرت، آگاهی و آزادی می‌گیرد. البته که زمینهٔ اصلی آثار او، یعنی نفوذ مدرنیته در سیستم حکومت‌داری امپراتوری عثمانی و فروپاشی آن، در این کتاب هم پررنگ است. پاموک با پیشرفت و تسلط بیشتر به تکنیک‌های داستانی و خلق روش‌های ویژهٔ خودش، رمان «نام من سرخ» را در سال ۱۹۹۸ منتشر کرد. این کتاب به شکل جدی و عمیق به مسائل نظری هنر و زیبایی‌شناسی می‌پردازد و در سال ۲۰۰۶ بهانه‌ای شد تا پیش‌گویی پدرش به واقعیت بپیوندد. آکادمی نوبل به بهانهٔ این کتاب، سال‌ها فعالیت ارزش‌مند او در حوزهٔ ادبیات داستانی را با اعطای جایزهٔ نوبل ادبیات پاسخ داد.
شناخت ما از اورهان پاموک
اورهان پاموک ستاره‌ای در رمان‌نویسی خاورمیانه است. آثار او پیش از دریافت نوبل به ۴۶ زبان برگردانده شده‌بود و پس از سال ۲۰۰۶ در ۱۰ زبان دیگر هم شناخته شد. در ایران آثار او هم مستثنای از محدودیت‌ها نبوده. کتاب «استانبول» او به ممنوعیت‌های عاشقانهٔ مرسوم در فرهنگ ترکیه و خاورمیانه می‌پردازد و در مصاحبه با روزنامه‌نگاران ایرانی بابت سانسور شدن آن اظهار تاسف کرده‌است. رمان «برفِ» او، که برایش نوبل ادبیات ۲۰۰۶ را به همراه داشت، به وضوح شاکله‌ای سیاسی دارد و نیویورک تایمز آن را جزو ۱۰ کتاب برتر سال ۲۰۰۴ معرفی کرد؛ که البته پس از آن برای همیشه از این وضوح پرهیز کرد. در میان آثار متفاوت و رنگارنگ او، رمان «استانبول» در ژانر اتوبیوگرافی نگارش شده که به‌طور گسترده آن را یکی از بهترین آثار در زمینهٔ شرح‌حال‌نویسی می‌دانند. اورهان پاموک علاوه بر نوبل، در سال ۲۰۰۵ برندهٔ «جایزهٔ صلح کتاب فروشان آلمان» شد و در سال ۲۰۱۵ «جایزهٔ آیدین دوغان» را از آن خود کرد. پاموک ۳ سال از دههٔ ۱۹۸۰ را به همراه همسرش در نیویورک زندگی کرد و کرسی تدریس ادبیات داستانی را در «دانشگاه کلمبیا» در اختیار داشت. او امروز همراه خانواده‌اش در استانبول زندگی می‌کند.